Doğru mikrofon seçilmiş olsa bile mikrofonun ses kaynağına yanlış bir şekilde yerleştirilmesi ses kalitesini etkileyecektir. Bu da çekimdeki ses kalitesinin düşmesi anlamına gelecektir. Mikrofonların türlerine göre yerleştirme yerleri de farklılaşacaktır. Mikrofon ses kaynağından ne çok uzak, nede çok yakın olmalıdır. Bunun için bir mesafe önerisinde bulunmak zordur. Çünkü mesafe, çevresel şartlara, çekimin ölçeğine göre değişim gösterebilir.
Boom (Shutgun) Mikrofon
Boom mikrofonlar genelde ultra cardioid yapıdadırlar ve sadece konuşan kişinin sesine karşı duyarlıdırlar. Özellikle Avrupa ve Amerika’daki haber çekimlerinde çok sık kullanılmaktadır. Bu tür mikrofonların ekranda görünmemesine, gölgelerinin çerçeveye girmemesine dikkat edilmelidir. Sinema çekimlerinde boom (shotgun) mikrofonun konumu, sahnede temiz ve doğal ses elde etmek açısından büyük önem taşır. Bu mikrofon genellikle oyuncunun başının hemen üstüne, kamera kadrajının dışına yerleştirilir ve yaklaşık 45 derecelik bir açıyla ağız yönüne doğru tutulur.
Amaç, mikrofonu mümkün olduğunca ses kaynağına yakın konumlandırmak fakat kadraja sokmamaktır. Bu şekilde, çevresel gürültü minimuma inerken oyuncunun sesi net bir biçimde kaydedilir. Mikrofonun yönü doğrudan oyuncunun ağzına dönük olmalı ve oyuncunun başını çevirdiği anlarda boom operatörü de mikrofonun yönünü hassasiyetle takip etmelidir. Aydınlatmanın düzeni de bu konumlandırmada dikkate alınmalı; mikrofonun gölgesi sete ya da oyuncunun üzerine düşmemelidir. Mekânın elverişsiz olduğu durumlarda mikrofon bazen aşağıdan yukarıya tutulabilir, ancak bu pozisyon zemin seslerini daha fazla alabileceği için dikkatli kullanılmalıdır. Teknik olarak, mikrofona fiziksel olarak yakın olmak ve düşük kazançla kayıt almak her zaman daha kaliteli sonuç verir. Bu nedenle boom operatörünün görüntü yönetmeniyle koordineli çalışması, hem görüntü hem de ses açısından en iyi sonucu elde etmek için gereklidir.
Yaka (Lavalier) Mikrofon
Genelliklehaberröportajlarda ve muhabirlerin anons çekimlerinde kullanılır. Ceket, gömlek veya kravat gibi giysilere tutturularak ses alınır. Mikrofonun görünmesi problem değildir.
Yaka mikorofonu, konuşmacının çenesine ortalama 15 cm kadar bir uzaklıkta olmalıdır. Böylece mikrofon konuşan kişiye ne çok yakın olup ses patlaması yaşanacak ne de çok uzak olup ses azalması olacaktır. Kişinin bakış yönüne doğru takılması daha uygundur. Yaka mikrofonu kullanıldığında haricen pil ile beslenmesi gerekir ve ya kamera üzerinde bulunan +48V swiçinin açılması gerekir. Yaka mikrofonun kablosu mümkünse gömlek altında veya ceketin iç kısmında kalması sağlanarak görsel kirliliğe yol açmamalıdır. Mikrofonun kumaşın içine çok derin yerleştirilmemesi gerekir, aksi takdirde kumaşın sesi kesmesi veya sürtünmesi ses kalitesini bozabilir. Bu yüzden çoğu zaman mikrofon, özel sünger başlık ile birlikte kullanılır. Bu hem sesin bozulmasını önler hem de rüzgâr veya kıyafet sürtünmelerini azaltır. Gömleğin altına sabitlenen mikrofonlarda, kablo düzgünce vücut boyunca aşağıya doğru sabitlenmeli, gereksiz oynama ya da ses bozukluklarına yol açacak sarkmalar olmamalıdır.
Dış mekânda, gürültü bir ortamda çekim yapılacaksa yaka mikrofonu biraz daha yukarı doğru yerleştirilebilir. 15 cm’den daha fazla bir uzaklığa yerleştirildiğinde ise çevresel sesler konuşmacının sesini bastırabilir.
Yaka mikrofonlarının yerleştirilmesinde en önemli noktalardan biri de oyuncunun hareketlerini ve diyaloğunu önceden hesaba katmaktır. Örneğin başını çok çevirecek ya da bedenini farklı yönlere döndürecek bir oyuncunun mikrofonu, bu hareketler sırasında sesin kesilmesini önleyecek şekilde, merkezi bir konuma sabitlenmelidir. Ayrıca ses teknisyeni, oyuncunun kıyafetine ve sahnenin yapısına göre her çekim öncesinde kısa bir deneme yaparak sesin berraklığını kontrol etmelidir.
Masaüstü Mikrofon
Stüdyolarda yapılan tartışma, haber programı gibi çekimlerde masaüstü mikrofonlar kullanılır. Bu mikrofonun doğrudan konuşmacının ağzına doğru değilde, 45 derecelik bir açı ile yönlendirilmesi daha sağlıklı olacaktır. Mikrofon konuşmacı ve masa yüzeyine de paralel olmamalıdır. Çünkü, mikrofona doğrudan gelen seslerin yanında masaüstünden yansıyarak gelen sesler de mikrofona ulaşır ve ses kalitesinin düşmesine yol açar.
Eğer iki kişi konuşacaksa her iki kişi de önemliyse konuşmalar bittikçe diğer kişinin önüne doğru mikrofonun yerinin değiştirilmesi gerekir. Sadece birisi önemliyse, mikrofonu önemli olan kişinin önüne yakın koymakta fayda vardır.
El Mikrofonu
Dinamik yapılı mikrofonlardır ve önceleri kablolu kullanımı yaygınken şimdilerde ise telsiz mikrofon şeklindedir. El mikrofonları, ağızdan yaklaşık 10–15 cm uzakta, doğrudan ağız yönüne dönük olacak şekilde tutmalıdır. Mikrofonun çok uzağa tutulması sesin cılız çıkmasına, çok yakına getirilmesi ise patlamalı seslerin (özellikle “P” ve “B” harflerinde) bozulmasına yol açabilir. Ayrıca mikrofonun yönü, ses kapsama açısına göre ayarlanmalı; bazı mikrofonlar yönlü (cardioid), bazıları çok yönlü (omnidirectional) olduğundan, teknik özelliklere göre tutuş pozisyonu değişebilir. Kablolu kullanımlarda ise, aradaki kablo kaliteli değilse ses bozuklukları yaşanabilir buna dikkat edilmelidir.
Tutuşun sabit ve sallanmadan yapılması gerekir. Mikrofonu elde sallamak, hem ses dalgalanmasına hem de kabloya bağlıysa cızırtılı seslere neden olabilir. Kablosuz sistemlerde bile mikrofonun elde sertçe vurulması veya çevresine parmakla dokunulması ses kaydında rahatsız edici gürültülere yol açabilir. Eğer sahnede birden fazla kişi varsa, mikrofon iki kişi arasında sürekli yön değiştirmemeli, konuşan kişide sabit tutulmalı veya konuşma akışına göre kontrollü bir şekilde yönlendirilmelidir.
Ayrıca mikrofonun kadrajdaki yeri de önemlidir. Eğer sahnede estetik bir bütünlük hedefleniyorsa, mikrofonun mümkün olduğunca düz, logolu kısmı görünür ve sahneyle uyumlu olacak şekilde tutulması tercih edilir. Ancak bazı kurmaca yapımlarda, el mikrofonu doğrudan kameraya yönelik değil, oyuncuların iç dünyası veya mizansenin bir parçası olarak kullanılabilir.
Bu yazımız da ilginizi çekebilir: