Sinemanın icadından bu yana pek çok sinema filmi insanların beğenesine sunulmuştur. Ancak bu pek çok sinema filmi arasından sadece belli başlı filmleri “kült film” kategorisinde yer almaktadır. Kült film kavram olarak az sayıda hayranı olan sinema filmlerine denilmektedir. Sinema tarihi içerisinde pek çok az sayıda hayranı olan kült film olduğu gibi, pek çok insan tarafından da beğenilen filmlerin de olduğu görülmektedir. Kült filmler genel yapı olarak, düşük bütçeyle oluşturulmuş, sinema gişesinde beklenenin çok altında kalmış, hatta sinema eleştirmenlerinin bile göz ardı ettiği bir yapıya sahiptir.
Bu filmler, genellikle gişede başarısız olan ancak zamanla izleyiciler tarafından kabul gören ve sevilen yapımlardır. Kült filmler, genellikle düşük bütçeli ve alternatif yapımlardır ve genellikle belli bir izleyici kitlesine hitap ederler. Kült filmler, birçok farklı türde yapılabilirler. Bazı kült filmler, korku, bilim kurgu veya fantezi gibi fantastik türlerde yapılırken, bazıları romantik komedi veya dram gibi daha gerçekçi türlerde yapılır. Bununla birlikte, kült filmlerin ortak özellikleri, genellikle çarpıcı karakterler, sıra dışı senaryolar ve klasikleşmiş sahneleri içermeleridir.
Kült filmler, ticari olarak başarısız olsa da, genellikle yıllar içinde popülerlik kazanırlar ve izleyiciler arasında bir kültür fenomeni haline gelirler. Bu filmler, sinema tarihinde önemli bir yere sahiptir ve kültürde önemli bir yere sahip olmaları nedeniyle, sinema endüstrisi ve izleyiciler tarafından büyük ilgi görürler.
Bazı kült filmlerin afişleri
Kült filmler, sinema seyircisi arasında öznel olduğu için her kesimden insan tarafından ortak bir yargı yapması beklenmez. Bazı kült filmler iyi olmasa bile sinema izleyicileri arasında “kült film” kavramı arasında yer almayı başarmıştır. Burada önemli olan nokta, sinema filmlerinin hedef sinema kitlesine yönelik başarılı olma eylemi taşımasıyla doğru orantılıdır. Kült filmi hayranları, film içerisinde yer alan pek çok konuşmaları, karakter tiplemeleri vb şeyleri oldukça benimsediği görülmektedir. Bu da filmlerin popüler olsun ya da olmasın kült film olarak toplum içerisinde var olmasına neden olmaktadır.
Kült filmlerin, kült film olarak anılmasının oldukça önemli bir yere sahip olan sinema seyircileri, filmin senaryosunu, karakterlerini, diyaloglarını, eğer seri filme sahipse seri filmler hakkında bilgi sahibi olur. Kült filmlerin “kült” olarak anılmasının ardında sadece sinema izleyicilerinin beğenmesi ya da film içerisinde yer alan karakter, diyalog gibi nedenler yoktur. Buna ek olarak bazı filmleri “kült film” yapan etkenler arasında film müziği ve filmin yönetmenleri yer almaktadır. Film müziklerinin akılda kalıcı nitelikte “iyi” denilebilir olması bir filmi kült film olarak anılmasına neden olur. Öte yandan dünyaca üne sahip olan pek çok yönetmenin örneğin David Lynch, Tarantino, Kubrick gibi yönetmenlerin her filmi hemen hemen sinema kitlesi tarafından kült film olarak anıldığı görülmektedir. Kült filmler sinema içerisinde her zaman seven belirli kitlesi olması, zaman geçse de tekrar izleyen izleyicilerinin, dünya üzerinde yer alan pek çok toplum arasında ki insanlar tarafından günlük hayatta bile dillerinde olmasından dolayı önemli filmler olarak görülmektedir.
Kült Kelimesinin Anlamı
‘Kült’ kelime anlamı olarak Latince kökenli eski bir sözcük olup mezhep, tarikat anlamına gelmektedir. Aynı kelimenin Fransızca anlamı da Latince karşılığına yakın olarak ‘dini tören’ anlamına gelmektedir. Kült Film kavramını açıklayıp, özelliklerini sıralamadan önce bahsi geçen filmlere adını veren kelimenin, bu filmlerin tam anlamını karşılamadığını bilmemiz gerekir.
1906 yılında Lumiere Kardeşler’in resimleri hareketlendiren bir alet icat etmesi, aynı yıl icatlarının ilk ürününü kaydedip insanlara sunmasıyla tüm dünya için sinema tarihi denilen dönem başladı. Döneme adını veren ve yedinci sanat olarak adlandırılan sinema kısa sürede insanlar tarafından en çok takip edileni, yine diğer sanat dalları arasında teknik anlamda en çabuk gelişip haliyle teknik anlamda en kısa sürede en büyük gelişmeyi kaydeden sanat dalı olmuştur. Sinemanın insanlar tarafından en rağbet gören sanat dalı olması sinemayı ekonomik olarak da günümüzün en önemli sektörü haline getirmiştir. Bu durum sinema senarist, yönetmen ve yapımcılarını her türden insana hitap eden tarzda filmler yapmaya iterken, bugün kategorize edilebilen film türlerinin ortaya çıkmasına yol açtı. Komedi, korku, dram, belgesel, çizgi film, erotik, macera, aksiyon-gerilim film türlerine örnek teşkil ederken dünyanın farklı ülkelerinde çekilen on binlerce film arasında sıyrılarak yıllar sonra bile izleyicisi tarafından hatırlanan filmler çekildi. Kült film, diğer filmlerden türdeşlik, senaryo, çekim teknikleri gibi farklılıklarla ayrılan ve kendine has seyirci kitlesi edinen ve diğerleriyle birlikte kategorize edilmekte zorlanılan filmlerin genel adıdır. Kült filmler tuhaf, çirkin, benzersiz, gerçek üstü, garip ve eksantrik konu ve karakterlerin bulunduğu filmlerdir.
1940’ların sonunda ve 1950’lerde, kült filmler daha da popüler hale geldi. Bu dönemde, sinema endüstrisi, ana akım sinemadan farklı olan filmler yaparak daha fazla kâr elde etmek istedi. Bu dönemde yapılan kült filmler arasında “Plan 9 From Outer Space” ve “The Day the Earth Stood Still” gibi filmler bulunur. 1970’lerde, yönetmenler Quentin Tarantino ve John Carpenter gibi isimler, kült filmler yaparak önemli bir hayran kitlesi yarattılar. Bu dönemde, genellikle korku, suç ve aksiyon gibi türlerde yapılan filmler popülerdi. Kült filmlerin temel özelliği çok kötü filmler olmalarıdır. “Reefer Madness” (1936), “Uzaylıların 9 Numaralı Planı” (1959) ve “The Room” (2003), yaygın kanıya göre tüm zamanların en kötü üç filmidir. Bu da bazı fanlarının bu filmleri neden bu kadar eğlenceli gördüklerini net bir şekilde açıklamaktadır. Kimi zaman az sayıda, tutkulu ve sadık hayran kitlesi olan filmler için de kült film kavramı kullanılır. Ancak kült filmler her zaman küçük bir hayran kitlesine sahip değildir. Bu çok sayıda istisnaya; Pulp Fiction (1994, Ucuz Roman), Clockwork Orange (1971, Otomatik Portakal), Scarface (1983, Yaralı Yüz) ve Fight Club (1999, Dövüş Kulübü) gibi filmler örnek verilebilir. Yaygın kanının aksine kült filmler, gösterimlerinde başarı gösterememiş, eleştirmenlerden olumsuz yorumlar almış veya düşük bütçeli, bağımsız filmler değillerdir. American Graffiti (1973), National Lampoon’s/ Animal House (1978, Hayvan Evi), Easy Rider (1969), The Rocky Horror Picture Show (1975), Pink Floyd: The Wall (1982), Shaft (1971), Johnny Guitar (1954), Harold and Maude (1971) ve Showgirls (1995) gibi filmler bilimkurgu ve korku türü dışındaki kült filmlere örnek verilebilir. Bir filmin kült olarak değerlendirilmesinde kimi zaman filmde kullanılan müzik, kimi zaman bir obje ya da bir karakter etkili olabilir. The Blues Brothers (1980) ve The Big Lebowski (1998) bu tür kült filmlere örnek verilebilir.
Bütün kült filmler, bağımsız sinema örnekleri değildir
Kült Filmlerin Özellikleri
Kült filmler, ana akım sinemadan farklıdır ve genellikle aşırı, absürt ve yıkıcı öğeler içerirler. Bu filmler, düşük bütçelerle yapılan amatörce filmler olabileceği gibi, büyük stüdyolar tarafından yapılan ancak ana akım sinemadan farklı bir tarzı olan filmler de olabilir. Kült filmlerin özellikleri, genellikle aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Ana akım sinemadan farklıdır. Ana akım sinema, genellikle popüler ve geniş bir kitle tarafından beğenilen filmlerdir. Bütün kült filmler, bağımsız sinema örnekleri değildir.
2. Genellikle düşük bütçeli ve bağımsız olarak yapılırlar. Bu nedenle, bu filmlerin üretimi, genellikle ana akım sinemadan daha az kaynak gerektirir. Bu, filmin yapımcılarına daha fazla özgürlük sağlayabilir ve daha az ticari baskı altında çalışmalarına olanak tanır.
3. Kült filmler, her türde yapılabilir. Bilim kurgu, korku, Western, komedi, suç, romantik gibi birçok farklı türde yapılabilirler. Bu türler arasında bazen ilginç bir şekilde karışım oluşabilir.
4. Genellikle inanılmaz senaryolara sahiptirler. Bu filmler, gerçekçi olmayan, fantastik veya absürt hikayeleri içerebilirler. Bu senaryolar, izleyicileri rahatsız edebilir ancak kült filmlerin başarısında büyük bir rol oynarlar.
5. Genellikle daha az ünlü oyuncular ve yönetmenler tarafından yapılmıştır. Bu, filmin kendine özgü bir tarzı ve karakteri olmasına yardımcı olabilir. Ancak, bazı kült filmler, daha ünlü oyuncular ve yönetmenler tarafından yapılmıştır. Bu filmler, genellikle ana akım sinemadan farklı bir tarzı olan filmlerdir.
6. Kült filmler, genellikle ilginç ve yaratıcı yönetmenlik teknikleri içerirler. Bu, filmin kendine özgü bir tarzının olmasına yardımcı olur ve izleyicilerin ilgisini çeker.
7. Bu tarz filmlerin iyi ya da başarılı olması şart değildir.
8. Kendi hayran kitlesine sahip olduğu için subjektif değerlemeye tabiidirler.
9.Genelde az sayıda, tutkulu fakat sadık hayran kitlesine sahip olsalar da bazıları herkesçe bilinen klasikler arasına girmiştir.
10.Yaygın kanının aksine vizyona girdikleri dönemlerde gişede başarılı olamayan, sinema eleştirmenlerince olumsuz değerlendirilen filmlerdir.
11.Kendi türleri arasında bile sağlıklı kategorize edilemezler. Kült kavramı subjektiftir. Birisi için kült olan film bir başkası için olmayabilir. Ayrıca kült bir filmin iyi bir film olması da gerekmez. Hiçbir sinemasal değeri olmayan bir filmin kendine özel bir hayran kitlesi oluşmuş olabilir.
12. Bu filmleri kült film kategorisine sokan tamamı değil bazen kullanılan müzik, bazen sıra dışı bir karakter, bazen çok farklı işlenen senaryo gibi filmin bütününü oluşturan parçalarından biridir.
Kült filmlerin tüm özellikleri arasında ortak olan tek durum, bu filmleri diğer filmlerden ayıran ve seyircileri tarafından zevkle fark edilen farklılık olgusudur. Seyircisine bazen komik, bazen iğrenç hatta ürkütücü gelmekle birlikte beğeniyle izlenmelerini sağlayan en büyük özellikleri bu tarz farklılığıdır. Bu filmlerin fanatik hayranları kült film olarak kabul ettikleri bir filmi defalarca seyrederler, repliklerini ezberlerler, filmle ilgili en ince ayrıntıları öğrenirler, filmin değişik versiyonlarını biriktirirler, hatta filmle ilgili efemera malzemelerinin koleksiyonlarını yaparlar.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir:
Türünün Klasiği Bir Başyapıt: Arka Pencere
Bilinmeyen Yönleriyle Marilyn Monroe Efsanesi
Masalsı Duygusal Bir Film Cennetin Çocukları (Children of Heaven)