Gazetecilik, insanların etrafında olan şeyleri öğrenme ve merak etme olgusunun temelinde şekillenen bir meslektir. İnsanların gerçeği öğrenme isteği gazetecilik mesleğinin dürüstlük ve netlik ilkeleri çerçevesinde hizmet vermesi zorunluluğunu doğurmuştur. Bu kapsamda veri gazeteciliği doğru, net ve kesin bilgilere ulaşmanın anahtarıdır. Gelin birlikte, güvenilir ve gerçek bilgiye ulaşmayı sağlayan veri gazeteciliğine yakından bakalım.
Veri Nedir? Veri Gazeteciliği Ne İfade Eder?
Deney, ölçüm, gözlem ve araştırma yolu ile elde edilebilen bilgiler olan veriler, elde edilen bilgilerin yararlı bir fonksiyona sahip olmasını sağlarlar. Bu kapsamda veriler, bilginin aktarılmasında büyük öneme sahip olup verilere dayanan veri gazeteciliği haber anlayışı günümüzde en çok güvenilen habercilik anlayışlarından birisidir.
Veri Gazeteciliği Nasıl Ortaya Çıktı?
Veriler günlük hayatımızda gazetecilik de dahil olmak üzere pek çok farklı alanda kullanılan bilgilerdir. Bu nedenle veri gazeteciliği kavramı ortaya çıkmadan çok daha önce zaten veriler gazetecilik de kullanılıyordu. Ancak veri gazeteciliği kavramı Wikileaks ile ihtiyaç duyulan ve geliştirilen disiplinler arası bir kavram haline gelmiştir. Bu olayda 26 Temmuz 2010 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri ordusunun binlerce dosyasının incelenmesi gerekiyordu. Bunun için de bu belgelerin incelenmesi, çözümlenmesi daha sonra kategorize edilerek sınıflandırılması gerekiyordu. Böyle olunca veri haberciliği bu bilgileri araştıran ve çözümleyen gazetecilerin çalışmasıyla 2010 yılında ortaya çıkan bir kavram olmuştur.
Veri Gazeteciliğinin Dayandığı İlkeler
En basit haliyle veri ile gazetecilik yapmak anlamına gelen veri gazeteciliğinin geniş anlamına bakacak olursak; bu gazetecilik anlayışı çok büyük bir disiplin ve çalışma gerektirmektedir. Veri gazeteciliğinin dayandığı temel ilkeler şu şekildedir:
- Şeffaflık İlkesi: Hem gazeteci hem de okuyucu kesimin birbirine açık olmasını sağlayan gizli kapaklı habercilik ilkesinin zıttı olan habercilik ilkesidir.
- Artırılmış Gazetecilik: Görsel algılama – anlamlandırma, medya ve donanımlar gibi teknoloji yöntemleri ile güvenilir bir gazetecilik anlayışı sunulur.
- Veri Toplama & Analiz Etme: Bu ilke veri gazeteciliği aşamaları bakımından büyük öneme sahiptir. Elde edilen veriler toplanarak filtrelenir, daha sonra analiz edilir. Analiz edilen bilgiler görsel kaynaklar ve hikayeleştirme aşamaları ile okuyucuya sunulur.
- Güvenilir Gazetecilik: Malum çağımız hızın ve teknolojinin çağı. Böyle olunca hızlı bir şekilde haber paylaşmak isteyen pek çok platform haberlere kaynak göstermeden haber yapmakta ve okuyucuların gazeteciliğe olan güveni sarsılmaktadır. Veri gazeteciliğiyle güvenilir, doğruluğu teyit edilmiş bilgiler okuyucuya sunulur.
Veri Gazeteciliğinin Sağladığı Avantajlar
Veri gazeteciliğinin hem okuyuculara hem de haber ajanslarına sağladığı pek çok avantaj bulunur. Bu avantajlara örnekler vermemiz gerekirse:
- Algoritma ve yapay zekalar geliştirildiğinden haberlerin ve bilgilerin toplanması, aktarılması ve anlaşılması ciddi anlamda kolaylaşır.
- Hem ulusal hem de uluslararası kaynaklara ulaşılmasını sağlayan veri havuzları, sayısız kaynakla veri gazeteciliği örnekleri oluşturulmasını sağlar.
- Gazetecilerin verilere dayalı haberler yapabilmeleri için gazetecilik disiplinine sahip olmasını sağlar. Böylelikle daha üretken ve çalışkan, meslek prensiplerine bağlı gazeteciler yetişir.
- Haberlerin kaynağına yapılan referansları gören okuyucuların gazete ve haber ajanslarına duyduğu güven artar.
- Doğrulanmış ve teyit edilmiş bilgilerle haberler hazırlandığı için haberler nedeniyle gazeteye yapılan tekzip başvuruları azalır.
Veri Gazeteciliği İçin Kullanılabilecek Kaynaklar
Veri gazeteciliği için hem ulusal hem de uluslararası pek çok veri gazeteciliği kaynakları kullanılabilir. Bu kaynaklara örnekler vermek gerekirse:
- Ulusal Kaynaklar: TC Merkez Bankası, TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi), SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu), TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), TÜBİTAK, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) vb.
- Uluslararası Kaynaklar: OECD, EURASTAT, IMF, UNESCO, Uluslararası Çalışma Örgütü, BM, Dünya Bankası, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) vb.
Habercilikle ilgili diğer yazılarımız da ilginizi çekebilir >>>
İnternet Haberciliğinde Robot Gazetecilik
Haber doğrulama nasıl yapılır?
İnternet Haberciliğinde Kadına Şiddet Haberleri Nasıl Yapılmalı?