Klasik sinema döneminde oyunun kurallarını değiştiren sinema tekniği, günümüzde ise modası geçmiş bir özel efekt haline geldi. Nasıl mı? İşte 30’lu ve 60’lı yıllar arasında bir dönemin vazgeçilmez özel efektleri arasında yer alan arkadan gösterim (rear projection) efekti.
Fikir 1915’lerde ortaya atılsa da, arka projeksiyon tekniği Hollywood’da ilk kullanan 1934’te Fox Film Corporation’ın Liliom filminde olmuştur. 1933’te King Kong filminde de bu teknik başarıyla kullanılmıştır. Zamanla da Hollywood’da standart bir kullanım haline gelmiştir. Alfred Hitchcock, bu tekniği en çok kullanan yönetmenlerin başında gelir.
Özellikle hareket halindeki arabada kişilerin konuşma sahnelerinde çok sık kullanılan bu teknikte, oyuncu, bir ekranın önünde dururken, arka plana ise bindirilecek görüntü ters bir şekilde verilir. Bu özel efektin en büyük dezavantajı ise, arka plan görüntüsünün ön plandaki görüntüye göre daha soluk görünmesidir. Zamanla küçük grenli filmler ve daha güçlü projektör ampülleri geliştirilse de hiçbir zaman kendisini hissettirmeyen mükemmel bir seviyeye ulaşamadı.
Gerçek mekanlarda çekim yapılamadığında hemen teknik devreye girerek çekim için maliyetleri azaltan bir etken haline gelmiştir. Arkadan gösterim tekniğinin modern versiyonu ise ilk kez 2001: A Space Odyssey (1968) filminde Afrika’daki çekim maliyetlerini en aza indirebilmek için açılış sahnelerinde kullanılmıştır.
Zamanla mavi ekran chroma key tekniğinin daha ucuz maliyetli hale gelmesiyle kullanımı sona ermiştir. Yakın tarihte ise; Pulp Fiction’da (1994) filmindeki taksi sahnesi, Aliens’ta (1986) filminde uzay gemisinin yere çarpması Terminator 2: Kıyamet Günü’nde (1991) akıl hastanesinden arabayla kaçış sahnelerinin çekiminde de yine arkadan projeksiyon efektleri kullanılmıştır.
Rear projeksiyon bileşenleri
Arka projeksiyon, projektör, ekran, ön plandaki nesne ve kameralar olmak üzere 4 temel bileşenden oluşur. Arkadaki projektörün ışığı yansıtmaması için opak olması gerekir. Aynı zamanda üzerine düşen ışığın geçmesine izin veren yarı saydam bir yapıya sahiptir. Çekim sırasında ise, ekran sabit olduğundan tüm çekimler buna göre planlanmalıdır. Aynı zamanda kameranın ve projektörün kare hızlarının da senkronize edilmesi gerekir. İkisi arasında bir uyumsuzluk oluşursa ekranda kırpışma efektleri oluşur.
Bu teknik, film yapımcılığının en parlak döneminde sinemaya çok katkı sağlamasına rağmen bilgisayarla özel efektlerin ortaya çıkması ve maliyetlerinin de düşmesiyle artık günümüzde kullanılmıyor. Her ne kadar modası geçmiş gözüyle bakılsa da günümüz film yapımcıları arkadan projeksiyona ve onun sayesinde yapılan filmlere çok şey borçlu!